Bülten 23: Tana'ya devam

Son bültenimizde Obsidian ve Tana'nın birer not alma yazılımı olarak diğerlerinden olumlu yönde farklılaştığı görüşümden bahsetmiş ve piyasadaki bilinirliği açısından yeni bir araç olan Tana hakkında kısaca bilgi vermiştim. Bu bültende Tana'ya devam edip neden bu kadar güçlü bir araç olduğunu konuşacak ve KBY meraklılarıyla daha etkileşimli bir ortama sahip olma amacına dönük somut bir adımdan bahsedeceğim: Birebir danışma seansları.

Öncelikle Tana'dan başlayalım. En karakteristik özelliğinin bir outliner olduğunu söylemiş ve en güçlü tarafının da süper etiketler olduğunu anlatmıştık. Buradan devam edelim: Nedir bu adına 'süper etiket' (supertag) denen kavram ve neden bu kadar önemli?

Tana'ya Bu Karakteristik Özelliği Vermenin Amaçları ve Nedenleri

Tana'nın etiketlere alanlar ekleme (ve bu sayede onlara süper etiket adı verme) özelliğinin temel amacı, notlarınızı sadece anahtar kelimelerle ilişkilendirmek yerine, onlara yapısal özellikler kazandırarak birer nesneye (object) dönüştürmektir.

Bu yaklaşımın temel katma değeri çok boyutlu:

• Anlamsal bir netlik sağlar: Supertag'ler, aldığınız notları Proje, Kişi, Görev, Kitap veya Reçete gibi yapılandırılmış nesnelere dönüştürür. Yani onların ne olduğunu netleştirir. Bu sayede, notlarınız esnek, tekrar eden ve hızlı yollarla bulabilen ve revize edilebilen bir yapıya kavuşur.
• Veritabanı Oluşturma: Süper etiketlere atanabilen alanlar (fields) sayesinde notlarınızın içindeki öğeleri tanımlayabilirsiniz. Yani belirli notları bir arada toplayan koleksiyonlar oluşur, tıpkı bir veritabanı gibi. Tana'daki Supertag'ler, herhangi bir klasik veritabanındaki tablolar, bu tablolara eklenen alanlar (fields) ise sütunlar (columns) gibi işlev görür. Tek bir farkla: Bu veritabanlarını oluşturmak için bir uzmana ihtiyacınız olmaz. Kendi notlarınızı bu şekilde kendiniz sınıflandırır, zaman içinde gerektikçe revize eder, kişisel sisteminizin tek sahibi ve hakimi siz olursunuz.
• Objeye Nitelik Kazandırma: Supertag'ler, notlara özel nitelikler (attributes) tanımlama olanağı sağlar. Bu nitelikler, etiketin temsil ettiği nesneyi tanımlar. Örneğin, görevlerin Due dates (Son tarihler), kişilerin Nicknames (Takma adları) veya projelerin Statuses (Durumları) olabilir.
• Organizasyon Kolaylığı: Supertag bir öğeye uygulandığında, o öğeyi düzenlemeye yardımcı olmak için belirlediğiniz varsayılan Alanlar (Fields) ve Düğümlerle (Nodes) otomatik olarak doldurulur. Örneğin, bir görev etiketi (#Task) eklendiğinde, hemen Due Date (Son Tarih) alanı otomatik olarak gelir (sistemi baştan böyle kurgulamış olmanız şartıyla).

Tana'nın genel tasarım felsefesi:

• Bilgiyi düzenli (etiketleri doğru atayıp ilgili alanları doğru kurgulayarak) kaydetmek
• Bu sayede aldığınız nota kolay ulaşım sağlamak ve organize olmayı kolaylaştırmak.

Supertag'ler, yani süper etiketler, bu tasarım anlayışının en kritik bir bileşeni.

Supertag'lerin Sağladığı Avantajlar

Yukarıda saydıklarımı kısaca özetleyip örneklerle biraz daha açayım: Tana'da etiketlere alan eklenmesi, geleneksel etiketlerin ötesinde birçok güçlü avantaj sunar. Örneğin:

1. Gelişmiş Veri Yapılandırması: Alanlar, nesnelerin (örneğin bir #Client / Müşteri) Şirket Adı, E-posta veya İletişim Noktası gibi tanımlayıcı özniteliklere sahip olmasını sağlar. Bu, düz metin notlarını yapılandırılmış veri girişlerine dönüştürür.
2. Otomatik Şablonlama: Bir Supertag oluşturulduğunda, varsayılan içerik şablonu (content template) tanımlanabilir. Bu şablon, etiketi her uyguladığınızda otomatik olarak ilgili alanları notunuza getirir.
3. İlişkisel Veritabanı Yetenekleri: Tana, Supertag'ler ve alanlar kullanarak ilişkisel veritabanı işlevselliği sunar. Bu, bir alanda başka bir Supertag'e ait alanları seçmenize olanak tanır ve böylece iki farklı "veritabanı" arasında bağlantı kurabilirsiniz (örneğin bir projeye bir kişi atamak gibi işlevler son derece basittir - ayrı bir to-do list kullanmanıza gerek kalmaz).
4. Filtreleme ve Sorgulama: Supertag'ler, Arama Notları (Search nodes) kullanılarak kolayca toplanabilir ve sorgulanabilir. Yani herhangi bir noktada "film etiketi taşıyan notlar arasında yönetmeni Ridley Scott olanları burada göster" diyebilirsiniz. Etiketleri yönetirken sık kullanacağınızı düşündüğünüz alanları Pinned Fields (Sabitlenmiş Alanlar) haline getirerek bunları filtreleme, sıralama, gruplama ve görüntüleme için en kritik boyutlar haline getirebilirsiniz.
5. Dinamik İçerik Görüntüleme: Supertag konfigürasyonu, ilgili notları (örneğin, bir #Project'e ait #Task'leri veya bir #Person'a ait #Meetings'leri) otomatik olarak arayan ve gösteren Arama Notları içerebilir.
6. Otomasyon ve Yapay Zeka Entegrasyonu: Supertag'ler, AI (Yapay Zeka) özellikleriyle entegre edilebilir; örneğin, alanları otomatik doldurma (custom autofill behaviour) veya sesli notları metne dönüştürme (audio-enabled supertag) gibi işlevler eklemek mümkün.
7. Başlık İfadeleri (Title Expressions): Bir notun başlığını, içindeki alanların değerlerini kullanılarak otomatik olarak oluşturulabilirsiniz. Bu kabiliyet, notun içeriğine göre sizi uğraştırmadan dinamik başlıklar oluşturma imkanı sunar. Örneğin "Stokta bulunan kırmızı renkte araçlar" ifadesini notun başlığı olarak, nota ait alanlardaki "kırmızı" değerini otomatik alarak oluşturabilirsiniz.

Potansiyel Dezavantajlar ve Zorluklar

Bu kadar büyük esneklik içeren bir kavramın (Supertag'in) bariz bir "dezavantaj"ından bahsedemeyiz. Ama bu yapının gerektirdiği sistemi hayal edip, planlayıp uygulamanın potansiyel zorluğundan da bahsetmeden olmaz.

Konfigürasyonun Zahmetli Olması: Supertag'ler, varsayılan içerik şablonları, alan konfigürasyonu, yapay zeka ve komut ayarları gibi birçok detayı barındıran kapsamlı bir yapılandırma paneli (configuration panel) gerektirir. Bu, kullanıcıdan zaman ve dikkatli kurulum talep eder.

Yapısal Kısıtlamalar: Alanların (Fields) beklenen şekilde çalışması için bazı kurallara uyulması gerekir. Örneğin alanların, o etikete ait şablona (content template'e) kalıcı olarak olarak yerleştirilmesi beklenir. Aksi takdirde, tablo olarak görüntüleme, alan değerlerine göre arama yapma ve başlık ifadeleri kullanma gibi temel işlevler düzgün çalışmayabilir.

Öğrenme Eğrisi ve Ön Yargılar: Veritabanı odaklı bilgi yönetimi sistemleri, not almayı sadece not tutmak olarak gören kullanıcılar için bir öğrenme engeli yaratabilir ve "Ben yapamam, anlamam" gibi kişisel ön kabullere yol açabilir. Tana'nın ileri düzey yetenekleri, kullanıcıdan bu karmaşık sistemleri kurgulama ve benimseme enerjisinin gerektirir; bu enerji de herkeste aynı ölçüde var olmayabilir (en azından başlarda).

Özetle: Tana'daki Supertag'ler, not alma pratiğini, sizin için özel yapılandırılmış bir veritabanı deneyimine yaklaştırır. Bilgiyi organize etme ve uzun vadede verimli kullanma (filtreleme, sorgulama ve otomasyon) konusunda avantajlar sunar. Ancak bu avantajlar, karmaşık konfigürasyonu ve sistem kurma zorunluluğunu da beraberinde getirir.

Yani Tana ile şahane işler yapabilirsiniz ama üzerine odaklanmak ve sabırlı olmak gerekiyor.

Tana ile ilgili bölümü bir analoji (benzetme) ile bitirelim. Bugüne kadar kullandığımız araçlardaki etiketler, kitapları sadece bir "rafla" ilişkilendiriyordu.

Tana'nın Supertag'leri ise o rafa yerleştirilen her bir kitaba yazar, tür, yayın yılı ve özet gibi yapılandırılmış "bilgi kartları" eklemeye benziyor. Bu bilgi kartları sayesinde, kütüphaneci artık sadece kitapları sadece raf adıyla kategorize etmenin ötesine geçiyor, aynı zamanda "bu yıl yayımlanan tüm bilim kurgu romanları" gibi karmaşık sorgularla da hızlıca listeler oluşturabiliyor.

Son olarak kişisel bir yenilik: Artık bu konunun hak ettiği nitelikte videolar yapmakta zorlanıyorum; yazılımlar çok karmaşıklaştı, vermek gereken mesajı kısaca anlatmak zorlaştı ve hepsinden önemlisi video çekmek de epey zahmetli. Bu nedenle kullandığım yazılımlarla ilgili gelen soruları birebir seanslarla yanıtlamaya çalışacağım.

Seanslarımın iki versiyonu olacak:

1. On beşer dakikalık kısa ve ücretsiz seanslar.
2. Birer saatlik kapsamlı ve ücretli seanslar.

Amacınız ve bilgi seviyenize göre karar verebilir ve yukarıdaki bağlantıları kullanarak Google takvim üzerinden benimle birebir görüşme seansı ayarlayabilirsiniz.

Öncelikle kısa ve ücretsiz bir seans deneyerek soracağınız sorunun kolay bir yanıtı olup olmadığını kontrol etmenizi öneririm; kişisel bilgi yönetimi kapsamı altında yer alan ve karmaşık görünen çoğu vakanın aslında basit yaklaşımlar ve küçük revizyonlarla çözülebildiğini düşünüyorum.

Selam ve sevgilerimle,
Yalçın Arsan - Kasım 2025